hoefbevangenheid

Het is voor een specialist vaak moeilijk om in voor leken begrijpelijke taal een bepaalde ziekte of behandeling uit een te zetten. Deskundig zijn op het gebied van hoefbevangenheid vereist begrip van een uiteenlopend aantal (wetenschappelijke) onderwerpen. Met dit artikel tracht ik hoefbevangenheid zo correct en volledig mogelijk op een begrijpelijke wijze te bespreken. Waar dit niet gelukt is en de tekst vragen bij u als lezer oproept, kunt u altijd contact met mij opnemen voor een verheldering of verdieping.

Hoefbevangenheid: wat is het?

Elke paardeneigenaar kent het: hoefbevangenheid. Voor velen staat het gelijk aan een doodvonnis.
Aan hoefbevangenheid gaan echter weinig paarden dood. Het zijn meestal complicaties, vaak door het niet juist handelen van eigenaar, hoefsmid en dierenarts, die tot het overlijden van een paard leiden.

Hoefbevangenheid is een vaak voorkomende aandoening, erg pijnlijk maar in de meeste gevallen behandelbaar. Hoefbevangenheid is een ontsteking van de wandlederhuid, ontstaan van binnen uit door gifstoffen. De zwelling die ontstaat bij de ontsteking zorgt voor een hevige pijn: de hoornwand biedt geen ruimte voor de zwelling, waardoor de aanhechting tussen de hoefwand en het hoefbeen loslaat.

De hoornschoen en het hoefbeen gaan daardoor ten opzichte van elkaar kantelen waardoor er een sterke druk ontstaat onder de punt van het hoefbeen. Op die plek bevinden zich erg belangrijke zenuwen en aderen die in de verdrukking komen en worden afgekneld. Het op zijn benen naar achter gaan hangen (typisch beeld bij bevangenheid) doet het paard om deze druk te verminderen en zo de pijn te verlichten.

Hoe ontstaat hoefbevangenheid?

Hoefbevangenheid is in de meeste gevallen niet het probleem op zich maar een resultaat van een knelpunt elders in het lichaam. Denk hierbij bijvoorbeeld aan moeilijkheden binnen het verteringsstelsel of hormonale oorzaken.
Aan deze gezondheidsproblemen liggen vaak de leefomstandigheden waarin wij onze paarden houden ten grondslag: de onnatuurlijke voeding en huisvesting en de minimale hoeveelheid beweging.
Meestal zijn er meerdere druppels die de emmer vullen en is er één die de emmer uiteindelijk doet overlopen, bijvoorbeeld een chemische wormenkuur.

Oorzaken voor hoefbevangenheid moeten gezocht worden in:

1) Spijsverteringsproblemen. Denk aan: verstoorde darmflora, verzuring, suikers – met name fructaan -, insulineresistentie.
2) Gifstoffen en stress. Bijvoorbeeld: medicijnen (langwerkende preparaten zoals corticosteroïden, wormenkuren, vaccinaties), giftige planten. Maar ook stress is een leverancier van gifstoffen.
3) Hormonale problemen zoals PPID (Syndroom van Cushing), equine metabool syndroom (EMS),
4) Bloedcirculatieproblemen zoals verkeerde hoefstand, bloedvervetting (teveel vet in het bloed bijvoorbeeld bij erg snel afvallen).

Daar er vele mogelijke problemen zijn die hoefbevangenheid in de hand werken, is deze lijst lang niet compleet. Toch is het zaak de oorzaak zo goed mogelijk te achterhalen zodat de behandeling het meeste succes zal hebben!

Hoefsmid en dierenarts

Ik ben van mening dat bij hoefbevangenheid de hoefsmid en de dierenarts altijd samen moeten werken. De smid kan eventueel met behulp van goede foto’s het paard orthopedisch bekappen of wanneer nodig een orthopedische hoefbescherming toepassen. De dierenarts kan de onderliggende oorzaak achterhalen doormiddel van bijvoorbeeld bloedonderzoek. Daarnaast kan de dierenarts helpen de pijn te stillen en medicatie toe te passen, beide afhankelijk van de onderliggende oorzaak.
Helaas is de zo belangrijke samenwerking tussen dierenarts en hoefsmid in de praktijk vaak ver te zoeken. Een hoefsmid doet alles wat hij kan en de dierenarts los daarvan ook. Ik zie in mijn praktijk dus helaas vaak nutteloze röntgenfoto’s, bloedonderzoek dat te lang uitgesteld wordt, en soms naar achteraf blijkt verkeerde medicatie.
Vaak is goede voorlichting naar de eigenaar van de patiënt nodig wat betreft de juiste voeding voor het paard, de huisvesting, kortom alle leefomstandigheden. Daarin moet ook één lijn getrokken worden door dierenarts en hoefsmid. Niets is zo verwarrend voor de klant als tientallen verschillende adviezen – laat staan wat er allemaal nog op het internet te vinden is.
De hoefsmid kan met behulp van goede röntgenopnames de hoef corrigerend bekappen. Over de verschillende orthopedische mogelijkheden bestaan veel meningen en visies. Ik ben van mening dat een goede hoefbalans cruciaal is, zowel van voren als van de zijkanten gezien. Röntgenfoto’s kunnen hierbij helpen. Het hoefbeen moet door de straal ondersteund worden. Er moet zeker geen poging gedaan worden het hoefbeen terug te duwen, dat is onmogelijk. Daarnaast kan het openen van de hoefwand in de toon veel verlichting geven, en kan deze opening ervoor zorgen dat de nieuwe hoornwand gewoon evenwijdig aan het hoefbeen blijft lopen.

Wat kunt u zelf doen bij hoefbevangenheid?

Allereerst de dierenarts en de hoefsmid bellen. Stel hen beiden ook voor in gesprek met elkaar te gaan! Kijk dan – eventueel met een specialist op dat gebied – opnieuw naar de voeding, huisvesting en beweging van het paard. Neem hierbij een zogenaamd ‘helikopter-perspectief’ aan: probeer aan alles te denken.
In alle gevallen van hoefbevangenheid moet gezorgd worden voor een verbetering van de darmflora en vertering. Een renigingskuur  kan helpen de darmflora te verbeteren.

Probeer de voeding van het paard constant te houden, zodat de darmflora zich hierop kan aanpassen. Voer vezelrijke voeding en pas op voor suikers: let op het fructaangehalte in het gras. Fructaan ontstaat in het gras door fotosynthese: onder invloed van zonlicht maakt de plant fructaan aan. Gras groeit pas vanaf 10 graden Celsius. Wanneer deze temperatuur niet bereikt wordt maar het wel zonnig weer is hoopt fructaan zich op in de plant, wat tot zeer hoge fructaangehaltes kan leiden. Daarnaast  zal vorst voor nog hogere fructaangehaltes zorgen.
Belangrijk is ook: zorg altijd voor onbeperkt schoon drinkwater.

Als laatste wil ik nog wat kwijt over beweging. Veel mensen zijn van mening dat een hoefbevangen paard op stal moet blijven. Beweging stimuleert het genezingsproces, echter te veel kan de genezing tegengaan. Wanneer u uw paard hoefschoenen met ondersteunende zooltjes aan doet kunt u proberen te gaan wandelen. Vaak ziet u na enkele minuten dat het paard iets prettiger gaat lopen. Ziet u alleen een verslechterd effect dan kunt u de beweging beter geheel aan uw paard overlaten door hem de mogelijkheid en ruimte te bieden.

Voorkomen is beter dan genezen!

Wanneer een paard eenmaal hoefbevangen geweest is, is het gevoelig om opnieuw hoefbevangen te raken. Er zal daarom preventief gewerkt moeten worden. Ik ben echter van mening dat de preventieve maatregelen tegen hoefbevangenheid voor elk paard wenselijk zijn. Niet alleen zal het paard minder snel hoefbevangen raken, maar ook andere gezondheidsklachten als staart- en manen-eczeem, koliek, en maagzweren zullen zich minder snel voor doen.

Voeding

• Allereerst zijn juiste voeding en weidebeheer van belang. Nederlands weidegras is vaak gras ontwikkeld op de bio-industrie en niet geschikt voor paarden. Probeer dit gras als voeding voor uw paard zo veel mogelijk te beperken. Zaai uw weide desnoods opnieuw in met een voor paarden bedoeld mengsel.
• Kuilvoer is niet geschikt voor paarden. Kuilvoer is regelmatig de veroorzaker van een verstoorde fermentatie.
• Voer ongeveer 1 tot 1,5 kg droge stof ruwvoer per 100kg lichaamsgewicht. (Hooi bestaat voor ongeveer 85% aan droge stof, de rest is water.)
• Probeer de hoeveelheid krachtvoer zoveel mogelijk te beperken. Heeft u het idee dan niet aan de mineralenbehoefte van uw paard te voldoen dan kan eventueel een voedingssupplement gebruikt worden. Let daarbij wel op dat deze een laag gehalte aan (snel) verteerbare koolhydraten bevat.
• Zorg voor schoon drinkwater. Wanneer u zelf niet uit de drinkbak van uw paard wenst te drinken, waarom schotelt u het uw paard dan wel voor?
• Let op de fructaangehaltes in het gras, deze zijn naast weersafhankelijk ook afhankelijk van het weide management.

Beweging

Een paard is gemaakt om de hele dag door te bewegen. Er zijn bepaalde huisvestingsmodellen zoals Paddocks Paradise, maar ook de HIT actief stallen die bedoeld zijn om paarden in de behoefte aan beweging te voorzien.

Gifstoffen

Probeer de opname van gifstoffen zoals medicijnen te beperken. Ontwormen is daarvan een goed voorbeeld. Ontworm met Verm-X  wormkruiden en pas alleen een chemische wormspuit toe wanneer dat aangetoond nodig is. Denk bij alle medicamenten eerst goed na voor u ze gebruikt!
Stress wordt al beperkt door de betere voeding en huisvesting, maar probeer ook andere oorzaken van stress zoveel mogelijk te voorkomen. Inspecteer verder het ruwvoer en de weide op aanwezigheid van giftige planten.

CONCLUSIE

Hoefbevangenheid is een gezondheidsprobleem dat alle gebieden van het paardenleven raakt. Hoefbevangenheid kan door goed management in veel gevallen voorkomen worden. Wanneer een paard dan toch hoefbevangen is, vraagt de behandeling om veel deskundigheid. Expertise van zowel dierenarts, hoefsmid en eventuele andere deskundigen moet gecombineerd worden. Samenwerking is daarin niet alleen wenselijk maar noodzakelijk.